Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat: Kurumun Türk Hukukunda AİHM Kararları Işığında Gelişimi

Karabulat E. C.

Terazi Hukuk Dergisi, sa.212, ss.93-116, 2024 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2024
  • Dergi Adı: Terazi Hukuk Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.93-116
  • Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Kişi hürriyetlerini haksız bir biçimde sınırlandıran koruma tedbirleri veya mahkeme kararları dolayısıyla hakları zedelenen kişilere tazminat ödenmesi yaygın bir uygulamadır. Türk hukukunda da bu yönde düzenlemeler bulunmaktadır (CMK m. 141-142). Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat kurumunun Türkiye'deki gelişimi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ve Anayasa Mahkemesi kararları ile paralel bir şekilde ilerlemiştir.

Türk hukukunda on bir adet tazminat istemi nedeni yer almaktadır. Bunlar ya koruma tedbirlerinin hukuka aykırı olarak uygulanması ya da görünüşte haklı olan tedbirin sonradan haksızlığının anlaşılmasına ilişkindir. Tazminat istemleri kimi durumlarda ağır ceza mahkemesine kimi durumlarda ise Tazminat Komisyonu’na yapılacaktır. Belli durumlarda ödenen tazminatın hakimlere, savcılara ya da iftira veya yalan tanıklık suçlarının faillerine rücu edilebilmesi mümkündür. Tazminat maddi ve manevi zararları kapsamaktadır.

Son yıllarda yapılan Türk hukukunda kuruma yönelik kanun değişiklikleri, büyük ölçüde mahkeme kararlarında işaret edilen sorunları gidermek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu değişiklikler, Türk ceza muhakemesi hukukunu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde öngörülen standartlarla uyumlu hale getirme ve adilane bir koruma tedbirleri mekanizması geliştirme konusundaki çabaları göstermektedir. Halen birtakım sorunlar ve müphem noktalar mevcut olmakla birlikte, kurumun önemli bir ilerleme kaydettiği de açıktır. 

It is a common practice to compensate individuals whose rights have been violated due to protective measures or court decisions that unjustly restrict their freedoms. There are also regulations in Turkish law regarding this matter (Code of Criminal Procedure, Articles 141-142). The development of the compensation system in Turkey, due to protective measures, has progressed parallel to the decisions of the European Court of Human Rights and the (Turkish) Constitutional Court.

There are eleven grounds for claiming compensation in Turkish law. These are related to either the unlawful application of protective measures or the later realization that the seemingly justified measure was unlawful. Requests for compensation will be made to the high criminal court in some cases and to the Compensation Commission in other cases. In certain cases, it is possible to recourse the compensation paid to judges, prosecutors or perpetrators of slander or false testimony. Compensation covers material and immaterial damages.

Recent legislative amendments have been made largely to address the issues indicated in court decisions. These changes demonstrate efforts to align Turkish criminal procedural law with the standards set forth in the European Convention on Human Rights and to develop a fair mechanism for protective measures. Although some problems and ambiguities still exist, it is clear that the compensation mechanism in Turkish criminal procedure law has made significant progress.