Tasavvuf Klasiklerinin Hacı Bektâş-ı Velî Tasavvuf Düşüncesindeki İzdüşümü -Tasavvuf Kavramları Bağlamında Bir İnceleme-

Creative Commons License

Erkaya M. E.

ÇUKUROVA ÜNIVERSITESI İLAHIYAT FAKÜLTESI DERGISI (ÇÜİFD), no.30. YIL ÖZEL SAYISI, pp.156-172, 2022 (Peer-Reviewed Journal)

Abstract

Hād̲j̲d̲j̲ī Bektās̲h̲ Walī is one of the important names who shaped the religious and ṣūfī thought of the Anatolian people with his exemplary life and understanding of taṣawwuf. Understanding the ṣūfī tradition, it represents requires in-depth studies on the works attributed to it. In this context, the approach of Hād̲j̲d̲j̲ī Bektās̲h̲ Walī to the concepts of taṣawwuf is discussed in the article. In the study, the definitions of the concepts of taṣawwuf in the works that convey the ṣūfī thought of Hād̲j̲d̲j̲ī Bektās̲h̲ Walī to the present day were determined and the definitions in the basic ṣūfī classics written during the systematization of taṣawwuf were compared. Thus, the effect of the works in question on the taṣawwuf of Hād̲j̲d̲j̲ī Bektās̲h̲ Walī was tried to be determined in the context of mysticism concepts. Among the concepts that Hād̲j̲d̲j̲ī Bektās̲h̲ Walī defined in these works, it is seen that there are terms that can be evaluated within the scope of ṣūfī morality such as isar, mahabbat, sukr, taqwa, tawba and tawakkul, as well as concepts related to ṣūfī education such as faqr, fanāʾ, mucahada, taṣawwuf, walī, yakin, zuhd. While explaining these terms, it is understood that Hād̲j̲d̲j̲ī Bektās̲h̲ Walī mostly reflects the definitions in the ṣūfī classics, but he also explains them with a unique style.

Hacı Bektâş-ı Velî, örnek yaşantısı ve tasavvuf anlayışıyla Anadolu insanının dinî ve tasavvufî düşüncesini şekillendirmiş önemli isimlerdendir. Onun temsil ettiği tasavvuf geleneğini anlamak, ona nispet edilen eserler üzerinde derinlemesine çalışmalar yapmaktan geçmektedir. Bu bağlamda makalede, Hacı Bektâş-ı Velî’nin tasavvuf kavramlarına yaklaşımı konu edinilmiştir. Çalışmada, Hacı Bektâş-ı Velî tasavvuf düşüncesini günümüze aktaran eserlerde tasavvuf kavramlarına dair yapılan tanımlar tespit edilerek tasavvuf ilminin sistemleştiği dönemde kaleme alınan temel tasavvuf klasiklerindeki tanımlar karşılaştırılmıştır. Böylece söz konusu eserlerin Hacı Bektâş-ı Velî’nin tasavvuf düşüncesine olan etkisi tasavvuf kavramları bağlamında tespit edilmeye çalışılmıştır. Hacı Bektâş-ı Velî’nin bu eserlerde tanımladığı kavramlar arasında fakr, fenâ, mücâhede, tasavvuf, veli, yakîn, zühd gibi tasavvufî terbiyeye dair kavramların yanında îsâr, muhabbet, şükür, takvâ, tevbe ve tevekkül gibi tasavvuf ahlâkı kapsamında değerlendirilebilecek terimler olduğu görülmektedir. Bu terimleri açıklarken Hacı Bektâş-ı Velî’nin büyük oranda tasavvuf klasiklerindeki tanımları yansıttığı bununla birlikte onları kendine özgü bir üslûp ile izah ettiği anlaşılmaktadır.