Akademik Veri Yönetim Sistemi
Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Rejimleri Sempozyumu, Prof. Dr. İzzet Özgenç, Editör, Seçkin Yayınevi, Ankara, ss.175-189, 2022
Olağan dönemlerde çeşitli anayasal ve yasal güvencelerle koruma altına alınan kişi özgürlüğü hakkının, Anayasa’nın 15. maddesine göre olağanüstü hallerde kullanımının kısmen veya tamamen durdurulması mümkündür. Bununla birlikte olağanüstü hallerde kişi özgürlüğüne yapılacak müdahaleler sınırsız değildir. Anayasa’nın 15. maddesinin 2. fıkrasına göre kullanımının kısmen veya tamamen durdurulması yasaklanmamış tüm diğer hak ve özgürlükler gibi kişi özgürlüğü de “durumun gerektirdiği ölçüde” sınırlandırılabilir. Anayasa’ya benzer bir biçimde ve ufak bir farkla, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS ya da Sözleşme) 15. maddesinde “durumun kesinlikle gerektirdiği ölçü (deki önlemler) (measures … strictly required by the exigencies of the situation)” ifadesi ile kişi özgürlüğünün olağanüstü hallerde sınırlandırılmasının sınırı belirlenmiştir. Esasında bir orantılılık incelemesine işaret eden bu ifade, olağanüstü hallerde kişi özgürlüğüne yapılan müdahaleler bakımından da bir son inceleme basamağını oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı olağanüstü hallerde kişi özgürlüğüne yapılan müdahalelerde “durumun (kesinlikle) gerektirdiği ölçü”nün anlamının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Anayasa Mahkemesi (AYM) kararları çerçevesinde tartışılmasıdır. Bu amaçla öncelikle kişi özgürlüğü hakkının Sözleşme ve Anayasa’da düzenleniş şekli ve hakkın niteliği ele alınacaktır. Bahsi geçen metinlerde sınırsız bir biçimde düzenlenmeyen kişi özgürlüğü hakkının “ne şekilde” sınırlandırılabileceğini belirlemek orantılılık incelemesi için oldukça önemlidir. Daha sonra kişi özgürlüğü ve orantılılık ilkesi arasındaki ilişki ortaya konulacaktır. Son olarak olağanüstü hallerde kişi özgürlüğünün sınırlandırılmasında“durumun gerektirdiği ölçü”nün anlamı AYM ve AİHM içtihatları çerçevesinde tartışılacaktır.