ROUSSEAU’NUN SİYASAL TEOLOJİSİNİN PARADOKSLARI ÜZERİNE

Birdal S. C.

FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), sa.36, ss.153-176, 2023 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu makalede, Rousseau’nun her siyasal düzenin temelinde bir din olması gerektiğine dair tezini ve dine atfettiği kurucu işlevi, çoğu zaman yapıldığı gibi, onun siyasal kuramının bütünü içerisinde salt bir çelişki olarak işaretlemenin ötesine geçip, onun siyasal teolojisinin paradokslarına giriş yapabileceğimiz verimli bir yorum fırsatı olarak değerlendirmeye çalışacağız. Rousseau’nun bizatihi kendisi genel olarak dini ve sivil din önerisini bir yararlılık ve işlevsellik zemininde ele alıyor gözükse bile, kimi zaman okumamızı bizzat Rousseau’ya rağmen gerçekleştirip, onun dine dair tezini, hiçbir siyasal düzenin bir siyasal teoloji inşa etmeden ayakta kalamayacağı varsayımını destekler bir zeminde yorumlamaya çalışacağız. Bu bağlamda, öncelikle, Sözleşme’de öngörülen sivil din önerisinin bir çözümden çok bir problemi ortaya koyduğuna dikkat çekeceğiz. Daha sonra ise Rousseau’nun “genel takdir” ve “genel irade” kavrayışının, Tanrı ve doğa kavramları ile bağlantılı olduğunu göstermeye çalışacak ve onun “doğal teolojisinin” genel koordinatlarını açığa çıkarmayı deneyeceğiz. Makalenin son bölümünde ise, Rousseau’nun siyasal kuramının yasa koyucu figürü ve sivil din önerisinde tezahür eden aşkın boyutunu, Marcel Gauchet’nin “anlam borcu” kavramı aracılığıyla değerlendirmeye çalışacağız.