Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Harran Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye, 8 - 10 Aralık 2023, cilt.1, ss.738-747
Kitre
Anadolu’da yetişen bir bitki olan geven otunun gövdesinden çıkan ve havayla
temas ettikten sonra katılaşıp yapışkan özelliği bulunan bir çeşit sıvıdır.
Adını hammaddesi olan kitreden alan kitre sanatı sadece ülkemizde uygulanan
özel bir sanat dalıdır. Geçmişi M.Ö 200’lü yıllara dayanan bu sanat, Anadolu
topraklarında yaklaşık bir asırdır bebek sanatı olarak icra edilmektedir. Kitre
sanatının en belirgin özelliği Türk kültür ve folklorunu kitre bebek
kompozisyonu halinde yaşatmasıdır. Kitre sanatı, Anadolu insanının yüzyıllar
boyunca yaşam tarzını, kültürünü gelenek ve göreneklerini tanıtan ve kültür
aktarımı görevi yapan bir sanat alanı olarak kabul edilmektedir. Günümüzde
kültür aktarımı aşamasında bu sanatı icra eden sanatçılar geleneksel
kültürümüzün önemli taşıyıcıları olarak kabul edilmektedirler.
Kitre bebekleri,
sadece birer el sanatı ürünü olmanın ötesinde, Türk kültürünün aktarıcısı
olarak önemli bir işleve sahiptir. Bu sanat ile yapılan bebekler, kültürün
maddi boyutunu yansıtmanın yanı sıra sözlü ve inanç boyutlarını da ifade eder.
Her bir kitre bebeğin tasarımı ve yapımı uygulamayı yapan sanatçıya göre
değişmektedir.
Türkiye’de
kitre bebek sanatının geniş bir yelpazede çeşitlilik göstermesine rağmen bu
sanat alanında yapılan çalışmaların yetersiz olduğu gözlenmektedir. Kitre
sanatının kültürel zenginlik ve çeşitliliğini ele alan kapsamlı çalışmalara
ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışma alana katkı sağlaması
açısından önemli olacaktır.
Çalışmanın
genel amacı, mevcut literatürü değerlendirerek folklorik kitre bebek kavramını
tanımlamak ve kültür bakanlığı kitre bebek sanatçısı Lale CEYLAN’ın kitre
sanatı ile ilgili çalışmalarını değerlendirmek ayrıca, kitre sanatının
günümüzde ki durumunu örnekler üzerinden incelemektir.
ABSTRACT
Tragacanth is a kind of liquid that comes out of the body of the geven herb, a plant that grows in Anatolia, solidifies after contact with air and has adhesive properties. tragacanth art, which takes its name from its raw material, is a special art branch applied only in our country. This art, which dates back to 200 BC, has been practiced in Anatolian lands for about a century. The most distinctive feature of Tragacanth art is that it keeps Turkish culture and folklore alive in the form of Tragacanth doll composition. It is accepted as an art field that introduces the lifestyle, culture, traditions, and customs of Anatolian people for centuries and serves as a cultural transfer. Today, artists who perform this art at the stage of culture transfer are recognized as important carriers of our traditional culture. Tragacanth dolls, beyond being just a handicraft product, have an important function as the keeper of Turkish culture. The dolls made with this art reflect the material dimension of the culture as well as its verbal and belief dimensions. The design and construction of each tragacanth doll varies according to the artist who makes the application. Although the art of tragacanth dolls in Turkey shows a wide range of diversity, it is observed that the studies conducted in the field of this art are insufficient. It is thought that comprehensive studies addressing the cultural richness and diversity of tragacanth art are needed. The general aim of the study is to define the concept of folkloric tragacanth doll by evaluating the existing literature and to evaluate the works of Lale CEYLAN, the tragacanth doll artist of the Ministry of Culture, on the art of Tragacanth and to examine the current situation of Tragacanth art through examples.
Keywords: Tragacanth, handicrafts, culture, folklore.