Çağatay Türkçesinin 17-20. Yüzyılları Nasıl Adlandırılmalı?


TAMİR N.

Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi , cilt.6, sa.2, ss.811-835, 2022 (Hakemli Dergi) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 6 Sayı: 2
  • Basım Tarihi: 2022
  • Doi Numarası: 10.34083/akaded.1140138
  • Dergi Adı: Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.811-835
  • Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türkoloji üzerine çalışanların, Türkçenin tarihî dönemleri üzerine pek çok tasnif denemesi bulunmaktadır. Tasnif yapılırken tarihî ve modern dönemlerin bir arada değerlendirildiği de görülmüştür. 15. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar devam eden Çağatay Türkçesi dönemi ile ilgili tasniflerden en çok kabul göreni János Eckmann’a aittir. Onun tasnifinin üçüncü alt dönemi olan Post-Classical Period / Klasik Sonrası Devir (1600-1921) ile ilgili yayınlarda dönemin adlandırılmasına ilişkin farklı kullanımlar bulunmaktadır. Tarihî şartlar sebebiyle 17-20. yüzyıllar arasında meydana getirilen eserlere ulaşmak ilk yıllarda zor iken, son yıllarda dünyanın pek çok kütüphanesindeki bu eserlere ulaşım kolaylaşmış ve metin yayını, incelemesi vd. çalışmalar giderek artmıştır. Makalede gerek metin yayınları gerekse dönemin tarihçiliği, edebiyatı üzerine olan eserlerde tercih edilen adlandırmalar üzerinde durularak, tespit edilen terimlerdeki çeşitlilik ortaya konulmaya çalışılmıştır. Amaç, bu terim çeşitliliğinin yerine ortak bir terimle dönemin ve o dönemde meydana getirilen eserlerin adlandırılmasıdır. Terim birliğinin sağlanması ile aynı yüzyılları ifade eden adlandırmaların farklılıkları ortadan kaldırılmış olacaktır.
Those who work on Turcology have many classification essays on the historical periods of Turkish. It has also been seen that historical and modern periods are evaluated together while making the classification. The most accepted classification of the Chagatay Turkish period, which lasted from the 15th century to the beginning of the 20th century, belongs to János Eckmann. There are different uses of naming the period in the publications related to the Post-Classical Period (1600-1921), which is the third sub-period of his classification. 17-20 due to historical conditions. While it was difficult to reach the works created between the centuries, in recent years, access to these works in many libraries of the world has become easier and text publication, analysis, etc. studies have increased. In the article, it has been tried to reveal the diversity in the determined terms by focusing on the preferred naming in both text publications and works on the historiography and literature of the period. The aim is to name the period and the works created in that period with a common term instead of this variety of terms. By providing the term unity, the differences in the nomenclature expressing the same centuries will be eliminated.