Yeniçerilik-Bektaşilik ilişkileri ve Yeniçeri isyanlarında Bektaşiler


Maden F.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, cilt.0, sa.73, ss.173-202, 2015 (Scopus) identifier identifier

Özet

Yeniçeri-Bektaşi ilişkilerinin ne zaman ve nasıl başladığı konusu hala tartışmalıdır. İlk Os-manlı askeri birlikleri üzerinde Ahiliğin kesin bir etkisinin bulunduğu bilinmekle birlikteHacı Bektaş Veli kültü nün ocağın kuruluşundan itibaren Yeniçeriler arasında yayıldığı da va-kıadır. Dönemin canlı şahitlerinden Aşıkpaşazâde, Hacı Bektaş Velinin Osmanlı hükümdar-ları ile görüştüğü fikrine karşı çıkarken Yeniçerilerin giydiği börk ün de onunla ve Bektaşiliklebir ilgisinin olmadığını savunmaktadır. Bu durumda Yeniçerilik-Bektaşilik ilişkilerinin ancakXVI. yüzyılda belirginleştiği söylenebilmektedir. Özellikle bu yüzyılın sonunda, Bektaşi şeyhve dervişlerinin Yeniçeri ordugâhında ikamet etirilmesiyle iki kurum arasında sarsılmazbir bağ meydana gelmiştir. Nitekim Yeniçerilik-Bektaşilik birlikteliği zaman zaman Yeniçeriisyanlarına Bektaşilerin de iştirak etmesiyle sonuçlanmıştır. Her ne kadar Sultan III. Selimdönemine kadar Bektaşilerin Yeniçeri isyanlarına katıldıklarına dair bilgilere tesadüf olun-muyorsa da Alemdar Mustafa Paşa olayında ve Vaka-i Hayriyede bazı Bektaşi şeyh ve der-vişlerinin Yeniçerilerle birlikte hareket etikleri anlaşılmaktadır. O kadar ki bu isyanlara kadarvaran ilişkiler 1826da iki kurumun birlikte yasaklanmasına ve aynı kaderi paylaşmalarına yolaçmıştır. Bu çalışmada Yeniçerilik-Bektaşilik ilişkilerinin nasıl başladığı ve gelişme gösterdiğitespit edildikten sonra Yeniçeri isyanlarında Bektaşilerin aldıkları tutum incelenmektedir.
When and how Janissaries-Bektashism relations started is still a controversial subject. Ak-hism, a definite efect on the first Otoman troops known as the Haci Bektas Veli kült, is a factthat has spread among the Janissaries from the foundation of the hearth. Aşıkpaşazâde expe-riencing witnesses of the period, the idea ofHaci Bektas Veli met with the Otoman rulers,while opposing Janissaries wore a börk . It is advocated that the börk is associated with Bek-tashism. In this case, the Janissaries-Bektashism relations can be barely said of a significantin the XVI. century. Especially at the end of this century, the Bektashi sheikh and dervishes the Janissary got to keep the camp residents that consist of an unbreakable bond betweenthe two institutions. Indeed, due to the relationship of the Janissaries-Bektashism, Janissaryuprisings resulted from time to time in the addition to Bektashis. Although, until the periodof Sultan Selim III, Bektashis Janissary uprisings did not have any information that they par-ticipated in the event of Alemdar Mustafa Pasha and the Vak a-i Hayriye, some of the Bektashisheikh and dervishes are understood to have acted in conjunction with the Janissaries. Somuch so that, up to the point of riots relations to act together, in 1826, the prohibition of thetwo institutions led them share the same fate. In this study, the beginnings and developmentof the Janissaries-Bektashism relations are identified and the atitude of Bektashis in Janis-sary rebellion is analyzed.